Poems from Teedza Koga
The following five poems are reprinted from the collection Teedza Koga with permission from the author, Samuel I. Moatswi. See the related article.
- Ikalanga
- Zana kwe Ikalanga
- Nthu wangu
- Ba-Somali
- Pupunani mafupa!
IKALANGA
tjisi to’ngo
mubatisa shoni
mutjibate bo
tjose se iponi
mu zwilinge
mu Ikalanga
mu tjilebe bo
mu tjisenge
tjose mu tjipike
mu tjimbale
mu tjidziye
kuti mubude
naidzo mbale
mu tjinakise
naitjo bo
tjigale mbeli
mu tjidiye bo
mu tjishingise
mutji milidze
tjimu zibise
mu tjipe ntutshi
ne tjimbulila
naidzo hutshe
mu tjikwale bo.
Buzo
1. Zwithu zwingana zwinga thangwa nge Ikalanga nge zila ye boka? Leba zwilishanu.
2. Ikalanga tjinga mbagwa nge zila yaka tini?
3. Ku thangwa kwe buka iyeyi ku dumilana nge nzila upi umu luboko gupezhugwi netjaka fanila thamighwa Ikalanga?
ZANA KWE IKALANGA
baka pakulila mesho ne zebe
ndilo dzili zhele dzi tebuka
njimbo ne zana kwe Ikalanga
ndazula, woso ne hosanna
kuka linga una tjibinde
bana ibabaje baka be be zana
be tjuluka beka ma mu phepo
phande dzabo di loba se dhumba
nlidzo u paladza phepo ili nyelele
ndaka linga zwangu ndili kule se njelele
milidzo ilila se pemba ne nyele
dza Dumilano basekulu bangu, eke ntolo!
zana kwe Ikalanga mwanangu
unga batini bathu ne tjikanyikwabo!
Buzo
1. Ko lebgwa nekwe zwithu zwibili zwe Ikalanga mu luboko igogo, ndi zwipi?
2. Kwala mazina matatu e zana kwe Ikalanga kwauno bona mu luboko.
3. Kodwiwa tjini kuyi mesho ne zebe dzakabedza pakuligwa?
4. Linga kwe nkwali unoku fanidzanya nekweni tjino lingila kule?
5. Basekulu Dumilano ba kabe be thamani, lini?
NTHU WANGU
zhuba landingasili kangangwe
ipo pataka shangana, imi nawe
tili muna zwe nshingo tose…
iwe nthu wangu tjose…
uno penya se mwedzi, se nyenyedzi
iwe nthu wangu wandakada zwangu
taka shangana kusina waka kumbula
ukandipa ludo gwe lebeswa nge moyo wose
ndaka kuda nge tjose tjaunatjo
linga kuko, seka, yenda ne naka kuko
moyonlefu ne ngoni yaunayo nthu wangu!
waka ndi topodza se zhuba nge naka
iwo wangu moyo ukaupa mapapiro
ndaka zwi wha koga ndilimu makole
kujali nda shangana naiye wanthu nthu
wandi saka bulo lindila makole…
naka kuko kondi kumbudza zwangu
maluba e tjilimo ano dilidzigwa
nge vula ino zipa ye gwizi gwe ludo
isinga pele, isinga me ne yela
ndo kumbula tjibaka tjatinoda kwazo
kugala pezhugwi kwe mabgwe madekwana
takalinga shango yose zhuba Ii mila
tii bonela kule se butjilo gwedu gwe mangwana
handiku linga mu mesho awo ne naka
ndobona koga imi nawe tina bana bedu
baka naka bano fanana nawe, tazwithamigwa
igo butjilo gwaka naka tjose
imi nawe nthu wangu too gu tjila tjose
Phuky’ B. M.
Ku kumbula 08th August
BA-SOMALI
se mafupa ano yenda baka thangwa
nge zhala, iko bo toboka kuli mukati
ko boneka mu mesho abo aka wila
tjililo tjabo tjaka pelela mu mavu
themba kwabo phepo yaka wulusa
se bunye, iposela ku shango
mishodzi njizi dzaka kukula zwadzo
dzika senga kuka sala aka woma mesho
mesho ano lebeleka, anoti ‘ta ka toboka’
ndoba bona nebeli kulekule ku ngapa
nekuti mu nkumbulo wangu habato buda
ne matjilo abo abano senga ne maboko
enga togwa nako imwe ne imwe
kuli thumo, kuli zhala, kana zhose ne bubili
limwe zhuba, limwe zhuba, koo gadzikana
Somalia ika be shango ye shatha ne seka
bose bena tja bano dla, kusina ne nghwa.
Buzo
1. Ba-Somali kodwiwa boyani?
2. Ko shingikalani mu shango yabo?
3. Ko dwiwa tjini kuyi Ba-Somali banonga mafupa ano yenda?
4. Waka kwala uno lakidza mazwiwo akatini mu luboko?
5. Kwala mizila mibili ino lakidza kuti Ba-Somali baka lila baka dzina beka zwitoboka.
Pupunani mafupa!
Fupa labo lo nhuwa se tupa
Noo babona baka kulinga
Ne mesho a zhele malopa se ikupa
Fupa le malebeswa linga vunika
Lisinga zibe naiye mwana
Kuti bano shaka ku thangweni
Hakuna unga ziba, tinga nyepa
Bathu ba nyadza ne mafupa
Uthame tjauno thama zho
Ulebe zho tjauno leba
Utenge tjauno tenga zho
Fupa labo lwoo woma kherekete!
Matjilo manji aka thubugwa
Asina nlandu malopa
Aka tebuka, aka zhala mu mavu
Iliiko koga kuti nokhwe nge fupa
Haatoda nokhwe…malala koga!
Tinga ziba galidzana zwaka naka
Butjilo gunga zipila mwe ne mwe
Bose bano zwiziba bana mafupa
To kumbila mu a pupune sangwenu!
Buzo
1. Fupa kodwiwani, a itjithu tjaka lulwama munthu?
2. Bathu banobe ne fupa kwatini? Ipapa ko lebgwa nekwe zwithu zwitatu.
3. Butjilo gunga be tjini kusina nthu una fupa?
4. Fupa lino pupunika ndelaka tini?
(Anodwa mu buku le TEEDZA KOGA, Samuel I. Moatswi, 2012)
*Botswana Copyright Law protected material.