Plumtree Proverbs

These Kalanga proverbs were collected by __________,  associates of Fr. Krystian Traczyk SVD in Plumtree Mission, around the year 2000.  Each proverb is accompanied with an interpretation in Kalanga.

1.    Tshinyunyi babili komba yega tjowuluka – Bannu babili munghingo wabo banopedza tjinyolotjo.
2.    Kolayiwa hhodza siyangwa ikawilapo – Bana basina bazwadzi babo banowanamano munabanabazwadzi.
3.    Yetjitjaba tjimile ngepfudzi – Nghingo wabapedlodlo kene gwendo gwaba pedlopedlo.
4.    Bana besimba banofa nlongo nlongo – Bana benkadzi banowilana pamwe nepamwe.
5.    Tjibudzana tjokumbula kanyi nosunungwa – Unnu wagalisa mumizi yabannu unowonda kayi kwabo akasungwa.
6.    Mbubi kuti tjoko mudanga buhwa yabadanga buhwabo – Unnu wagalisa nebakwakadla wabonkwabo.
7.    Zwibuya kunyebezegwa buya kwazo milandu – Kozipa nsikana nohhuhha benyebezela mudenje antumbu watutuluka kwabanlandu.
8.    Ndilo inonda kwabva imwe – Babili ngaba kokedzane mbizi kene pakulilana zodliwa.
9.    Kobola nyma luposwa agutobola – A unanlandu usiwuntihhe unowuwana wakakulinda.
10.    Mwembwe ludziya zwagwa  inalutoba – Mwana wazwagwa katodza meyabe kene tate babe.
11.    Tjakulamba tjakuwangula – Nsikana wakulamba wakuwangula mumilandu.
12.    Gumu mbizi ngegumu gulu gumu dama inolobwa ikapfa – Zwidlo ngezwimudula zwimutjindandale akuna
13.    Yazwalila mubhepe – Ndebo isina basupi ayitopela.
14.    Yalonga nhozo muhhamilo – Indebo inangwa pakati hhoba inozwala lufu.
15.    Mungubwe njendinjendi inobuya ngewunowolubwa – Nnu unokumba mumizi ngemumizana unobungemilandu.
16.    Kutonaka nlanda mbuya atolebwa luposwa asipo – Nnu atolebegwa nlandu asipo.
17.    Mapudzi anowila basina hali – Ivula yana mubannu ngombe kene basina anya nolima.
18.    Tjati tjokotjoko tjina anya newatjibona – Unnu wabona jenamiso koga usalibona akuna.
19.    Amwana eti ntakula ntakula tjidlo tjonhawabo – Amwana enyepa kene ekwiba bitjilo gwakanyi kwabo.
20.    Denje buya ngelamuka hulo lamuka ntsintsi nyoka bana banohla – Batategulu nakukugulu banabuhongola banabanohla.
21.    Teketi tjibuya tjimwe tjilipo – Nlandu wakanaka ngewebabili behandudzana.
22.    Yakanda iliwotamo ikabuya ilinnunga makole – Ihali yakanda kutsime yakaleleka ikabuya yakalinga pehhugwi.
23.    Thamani tjingwanhoma – Pedzisani hungwa munda tjasala.
24.    Ndakati unotema swazwi ledanga lengombe iwe ukatenga nnanga swazi leminda – Mwana wanotola munzi panha unobaba.
25.    Hha ndimilo shaba phezha kati lakafa – Unhingo unohinga etumila nnundu nkadzi epaladza.
26.    Ndoyekwani zwabannu ekama mbili – Unnu unankadzi ungompela minda iye ayitopela hakula.
27.    Nlanda mbuya ngewe mbugwa usingafuluke kaleba zwako – Unnu wembebebe ehinga pannu edziyila abemuzi wabo kwapela.
28.    Wna tjako udzwale koga umulika usiyeko – Waswika pana ndazula zanabo koga munzi wenyu ngina munlenje.
29.    Unonyaya mavu edongo – Unoleba matama anabutjilo ngono bannu abana anya nawo
30.    Tjilumbi ngetje nzwali, usinzwali a! – Gubungano ngelenzwagwa ipapo usinzwagwa anambunga.
31.    Busiku imonde gomondola – Busiku unganyangwa nebugwele kene ungafa.
32.    Wakaladza bhihha ngewa unoziba bhuda kwalo – Unnu unobiganyidza maladzwa ebana babe muna lamangwana.
33.    Nkono usinmbwa wa unotunga ngehhadzi – Nnu ngomwa unokundwa ngehhadzi.
34.    Unokwebela ngubo kuntha iye – Unnu pana unozwiza ngemuli iye koga bamwe asina hhanya nabo.
35.    Tjilambo bundzwa tjayotjowo zwibonegwa – Unnu usinga tolemano abamwe tjitjemilanda ngelufu koga.
36.    Yakaleya denje yakatjila yakalitungama yakafa – Unnu ebudziwa pakateyiwa kene pangalongegwa kadza kafa.
37.    Zila yakada babili, zila ndoga wakafa – Nnu ngande nemwe kene mwe kagwala batjidzane.
38.    Nlume hutshi anagwendo – Nlume unonga muka inoyi hutji, unnu wengukoga.
39.    Ntakula unodigwa mavu bannu bose – Ndebo yongha inolebwa bannu bose kamwe kamwe.
40.    Zwebungwa atokoka moto ngegwati unoti atjanyepa gwati likatswa – Nnu wobungwa mumizi yabanu , tjitje milandu nepaladza mizi yabannu.
41.    Butamutamu gowanisa ngombe – Nnu nnu ayehinga mumagalo akasiyanaunowamamano angalengangombe.
42.    Nzi nkulu ibheta lopetesa ngombe – Bakadzi banjisa bonkupa zwibhayo ngelufu nokwegula.
43.    Mabuze mabuya pana watangiwa – nnu wakutanga hha uwumbwiliza awuna nlandu kudzimu.
44.    Zwenzwele zodliwa ngowabhata mwana –  Waswika panzwele ukabhata, unokutila zodliwa ukadla.
45.    Yana ikasiyamela – Wabe egwala nnu kabanyeluka, kwabambiganyo koga.
46.    Usilakidze bhofu hubwana – Usilakidze nkadzi uwo moyo ngebuhalo unokubulaya.
47.    Zila inobhuzwawa muna bambeli – Mano anowangwa kudziwola kene botate nabome.
48.    Nyama wombeledzwa inopalula hhali – Usihake fumwa yelopa bhelelo, lufu gugo nebana babo.
49.    Lembeleka kwedamba ate iko wa kwalo – Handulana konsikana kene nkadzi ate iko akubvuma.
50.    Kunatjimayega wabanlongo kene bathabe – Unnu kanlondo kene pana bahha betihana nkuluyi nenunguna.
51.    Kunanlume unoyi mangulupesa – Nlume woyu atoleba kwanobva napakati nobupelo kwanonda.
52.    Tjisikwegule – Unnu umilile gupu lebana elela kene ediya.
53.    Nkulu galila bana bamuzila – Unnutana munzi unodiya bazekulu nezwizekugwana.
54.    Konda wulu nenini – Kofa bannu wola nebatjetjana hango dzose.
55.    Tabe mubhuma mumadombo lisipotelekwe – Tabe mubulemo bobatategulu, bokukukugulu nabome, botate bose batelela.
56.    Wudo dzosekana bukoro – Zwilengwe zosekana pazwigele.
57.    Sekela lupembwe mangwana dzowobuya nalupene – Unnu eseka nkwinya ngebutjenjebvu eti utjimata mangwana unosekwabo.
58.    Tjenjela bazwina zila kutjahha – Usiseke batsibamisi uti zwihhema mangwana ntumbu namake.
59.    Butjenjebvu buteswi gobulayisa nnu – Annu epaparika mukuleba unozwidanila zwibhayo.
60.    Makobo kofa akalangana – Ndebo inopela zwibuyanana ngowanana leba.
61.    Nyunyi mbili inozwiziba manlembe tjotamba kwibvila – Panrabi ulebeleke uyela njela kakale ulinga hhuba.
62.    Nyimo wulu ngeyangu nkadzi wangu – Pakula hadza libe nji mundilo yangu nkadzi wangu mugole lehhala.
63.    Usikudze bhutu nemakuse – Usiti unan’gobe njinji mudanga iwe ubva mayidzwa.
64.    Tjimidza mbvula wagala bwe yipato gulu – Unnu unolobola bakadzi akalinga danga len’gombe nembudzi.
65.    Kuna kukuta tjanga katsangwa – Mukukwebelana ndebo pangha kozwala lufu kene palalana.
66.    Kuna debwe tjakakatsangwa – Indebo inabasupi ngemazwibhatigwa inopela ngokubvumilana.
67.    Kuna nnu wakabe eyi madla zwegumbo – Unnu wakabe enda mumizi nemumizana edla esina tjitje.
68.    Palula senda imi ndodzitsinda – Lebelekani ndebo imi ndoyitsidza hule malebeleka mose.
69.    Malinda ntobwe sindi dzikadla – Unnu wabe wola anankadzi ntjetjan pawunli bahhohha banozanisa nkadzi gambana.
70.    Banokomba vumbu lisina nhanga – Bannu banokomba zwimba hulo yamuka ntolo.
71.    Kunanda nadzo mbuya nadzo – Unnu unonda enyeya mumizi kakale ebuya ngedzindebo dzemizi yabannu.
72.    Kuna nsenga ndizwikhige mitolo mikulu ngeyabo kwame – Unnu unonda ethama milandu muhango epama ezwiyatula aliyegazwe.
73.    Tjilume tjakandiyendisa nkathunkathu atjitenda ndagala – Unnu wakandiyendisa muyikaka koga awumboka ndaswika.
74.    Unodana mepo wakasenga bwisa – Umbisana unabakwinya babe nkadzi munzi wabo kunabasikana.
75.    Bodube zosekana – Bannu batjetjana noluzibo ngemano abana, koga bamwina tjigubo.
76.    Ntjenjebvu wevula ngewalima – Nnu wakatjenjela unolima ngevula yekutanga.
77.    Nnoba kamwe ngeyevula, vula ngeyana kabili – Pasi pano guta ngevula yobubili.
78.    Tjibwe tjilemele bapedlo bakule banotamba natjo – He unobe nemasimba nengentuzi munabakulekule bapedlo unlelu.
79.    Ngumba kotswa dzakabhatana – Bale bose banobhatsana kene sengesana mubutjilo gwabo gose.
80.    Musiwuntante nnu tjivudzi unobva emene – Unnu wakumbila galanamwi koga muwunletje azwimilikile.
81.    Waliwali ayina ngha – Igamu linopembela ngemizi ndiko lowobaka lini.    Akunabhatso.
82.    Unoleba hoko inabvi – Unnu unoleba malebeswa pagubungano ngebuhalo.
83.    Makungubo mantji anokunda nyoka – Bannu ngowanana bangakunda zwita kene tjita.
84.    Waloba nyoka pangholo – Unnu wabhata mbava ngemaboko awe wapedza nlandu.
85.    Nti wenyakwa unotsiwa hhuba gulu – Waswika pagamu lilo, tjibva wapedzelana naye ipapo.
86.    Simba zwele ayina bukuse bubuya – Awulinzwele awunatjitjo tjibuyanana.
87.    Nkonde kutonaka awungawuteme – Azwadzi kene yakanaka awungayitole.
88.    Ngoni ngedzeni azwadzi ilamba bannu – Nnu emukwebeledza ngemadlo, koga asingake kadziya moto namwi.
89.    Bawosi tandabalani balongo bamilike bahinge – Nkadzi wola pani bahule kwenyu nghingo bahinge.
90.    Hamu yabuya ngebutji – Unnu ebudziwa pakateyiwa kalamba koga abhakwa unolila.
91.    Hamu yakaloba anya pibvu tjayo toloba mweni – Uyetile mwe zwakayipa, Ndzimu ekuhandukila zwililo zoga.
92.    Fa tjimwizi gamu langu – Kene kugwadza wagala watanga ngono fa nalo.
93.    Fa nomwana wufa ndoga – Mwana ayebona matula gole unotizwidlo zwihhele kusina.
94.    Tungamigwa ngehhadzi dzonokuligila mudziba ngemitolo – Unnukadzi etum\ngamila nzi bhelelo, lufu, nebabhamu wose.
95.    Mizi inoyenda inopaladza igele – Bannu bebahhi aboyenda banopaladza bagele.
96.    Zana ndizo nami ndzanebo – Undilakidze nlenje wenyu namibo ndikoyedzelela.
97.    Tama dembetembe nketane wabokakambe – Iwe nghi uzwuse pasi kudze uwanane nebeni bemagalo.
98.    Hhilimo lanzinda lovuna lema – Nghingo webheleka unolemelela zwimala.
99.    Ina mweni namweni landula kwatjizwina – Ndebo inamweni wayo ayitohandulika.
100.    Bhudzi ngali bole nemudzi dzalo – Awudiya bannu belambama ubaletje ngemituzi yabo.
101.    Tjentili ngetjemmahha tjeNdzimu tjohha wanyala – Tjemmahha ngetjawunowila, koga tjoNdzimu tjohha wanyala.
102.    Nda inolumila mulupeto – Tjetuka gamu linikunda pasi gemanyolo.
103.    Wakapinda dzakahhungwa nedzikamwa – Unnu usina malebeswa mubutjilo gugwe gose.
104.    Swimbo yatate inangholo unonga kadane tate – Kwayi ndiwo dana tate.
105.    Togwila makuwu nenungu – Unnu upakathi kwebugwele misingemisi.
106.    Awungade nyeza ukahema nti wadzigele – Awada mwana wennu ndiko wada bazwadzi babo.
107.    lundzi gobva kulusubulilo – Mwana wowu wakatodza bazwali babe.
108.    Nkadzi idanda wapinda unokowodza – Balume banozunguza bakadzi pamwe nepamwe.
109.    Ntumwa anambonje – Nnu watumwa nahe ananlandu.
110.    Hala wulo ngeyego muzemuze ikati ngebango bose – Batategulu kene kuku abanahalawulo mubana bebana bose.
111.    Tjadla ndzwa tjaswka mbeleko – Annu eti; Ndikulume zebe ziba kuti nlandu wangina.
112.    Meho bona koga nlomo usilebe – Uwe zwemizi yabannu koga usilebeleke.
113.    Busiku imonde yomondola – Busikugunabugwelegwago nefakwago.
114.    Wana tjitjo tidle koga zwibusiku tibudzane – Awungabe ugwaligwa budza bamwe.
115.    Butjinyi butji koga mbipo hhayilaphwe.
116.    Yaluma mende mhuhha – Kobva kuti indebo yasunga mweni.
117.    Utjinyime nyama koga nlibo utjipe – Upe ndebo bawugele nabo koga zodliwa.
118.    Kambidza nkambidzo koga zebe nedzama hhowu – Ungadanilila wakabakudza naye koga zebe ngedzehhowu.
119 Kuna bankambutjigwa nkombe unambutsha –  Unnu unonda enginila dzindebo asakokiwa kene kumbigwa.
120.    Usinge nnuzi munkaka – Usibe tazwiwila mudzindebo dzebanu.
121.    Wahaya nghingo kapotola wuku matoko – Unnu unozwilonga mumiha ngemiha.
122.    Haba dziwande dzokupa zwilema dzomene – Lobola bunji gwakadzi banowokuzwalila zwilema.
123.    Tjisekegwa ngehhadzi ndume dzakamona nyanga – Unlume unodiwa ngebakadzi kati betjilume bakawunteya bose.
124.    Mowoyagobo kene muna butali – Bahule kwenyu banomuseka bo.
*125.    Takabhata kumakumbo kungholo kunabeni – Pangha kuna batjetjana nabapakati nebengholo.
126.    Wakafa wakalusiya esiyila nnamo bapenyu – Nnu un’gompela munzi wasala unowosenga bulemo.
127.    Zwamangwana zozibwa ngelema – Unnu wakahangana ngholo ezwita mporofiti.
128.    Wakasungwa dzakawoto – Unnu usingake kazwitjidza pangha.
129.    Kuna masalila bona – Kwinya pangha ngono wasala unozwibonela.
130.    Tjolonda dumbu malalo mabinge atjo – Isiyangwa isina bazwadzi inodla pamwe nepamwe.
131.    Makungulu pesa – Unnu usinga lebe kwanobva napakati nekwanonda.
132.    Upakati kwatugwi mamembe – Mwana wesiyangwa unodla hango yose.
133.    N’gumba yonlindzi ayitopotelekwa – Unnu wakakombiwa nta dzose mabuli mana.
134.    Zwengha zozibwa newuna ngha bo – Bulemo gugo pangha gofanana nogonkwinya bo.
135.    Wakabhabha mwana tjibhembeha – Unnu wakabhabha mwana asina mbeleko.
136.    Nti wazwitsa – Ndabe ndihaka ngono ndakawana.
*137.    Ndzimu wengomwa kuwanana nkadzi anamimba – Unnu usinga zwale ngono wawana nkadzi anamimba.
*138.    Unotundila vu tibuwe dula – Mwana wetekelele pangha.
139.    Unatekelele tjinoti mudebwe ngubhe – Unnu unohaka bangawumbatsa pangha.
*140.    Wamimila wahla – Kobviwa matsime ensenya asingapwe.
141.    Kunamatsimbe emboma – Awa ensenya wakahangana nensetje anopwa.
142.    Kunambomana – Bannu banozibana kene balombe nebabehhi.
143.    Kunannu kene bannu bemiha – Malombe ewoso, nepenu ndazula nemikomoto.
144.    Kuna bannu benyambi dzozana – Unnu unonyeya mumagalo ose ehango.
145.    Kunangwisanyi wabose kapulula dziwabanogwa – Kobviwa nyoka wulu padzili dzose nyanyahuwe.
146.    Ndabona ndefu padzimwe – Bannu bengha benyepela wola yabo bose.
147.    Mondithama dengu linopepela wwuzwi – Mondi tuma mudzindebo kene mumizi kakale.
*148.    Walamba kuba watjidza nsunge wabe ewolala adlani – Walamba zodliwa kanti kensunge wabo ewolala adlani.
149.    Nkulu dangwa nkulu atowa ngelutuni – Nnu wola atowa ngeduni ekonda.
150.    Mpokovoma mari yamusonga – Yendabo panazodliwa zwisingatengwe udlebo.
151.    Bva ndibvebo – Wazwagwa namibo ndotobela.
152.    Panahhoba pananyama panampululu panabusukwa – Bannu begwila nyama koga mipululu balaladza bose.
*153.    Kuna bafololi bendebo – Unnu wamugele naye zwamunoleba esengela kuzwita zwenyu.
*154.    Kunakubwiliza nyimo mumakombo – Bannu banobwiliza masiko abo mumagalo.
155.    Kunannu wentembasi – unnu unolebeleka emutjela matama ewasa kuzwita.
156.    Kunamabhende ketswena Indebo dzinolebelekegwa hule kwematula.
157.    Yendani tjipiri tjendebo – Yendani zwikowa mundebo yenyu.
158.    Wayigotjela mubusi – Unnu wakongwa handula ndebo pakhutha.
*159.    Kunabatsitsiki bendebo – Bagadzikanyi bendebo.
160.    Simba lewobe ilonga – Nnu unowana masimba ngehama dzidze.
161.    Yendani zwikowo – Galani ndebo ngengha kwenyu.
162.    Mapato emweni mwizi magadzikwa – Nnu wemwezi unogadzi
163.    Unodzetela swimbo pazwimilo kene pazwibombo – Unnu unodzeta ndebo iyo yakawuntana pasi napehhugwi.
164.    Mbwanana inotjemegwa itjanya – Mwana unotjemegwa mubutjetjana gugwe.
165.    Watihhila vula kwayinowungila – Unnu unohha ewo adzima mari  kene zwidlo kawana kusina.
*166.    Tjibudzana tjokumbula kanyi ngosunungwa – Unnu asikanyi kukwe akadziyila unoziba kwakabva.
167.    Ladla wunda – Ihhuba lahwaya bamomwa yewunda.
168.    Tjilipilila tjembwa ungholo wayo – Imbwa ipinga kene ikwiba kulekule, ayafa mowoyiziba ngongholo wayo.
169.    Unondihhodza pomwa tsana – Unondisa mundebo yandisingazibe kakale ikulekule nami.
170.    Unofila mafukufuku sembeba – Wawana bannu beleba tjongha uhandule botjiti ndiwe unoziba.
*171.    Unaganda unanyama atofana undzila – Wawana bannu bedzumbulana ngendebo akabapa mano bakaboka.
172.    Nkonde unomela pawada – Nnu unotola nkadzi wawada.
173.    Usife gomba ludzi sesimba – Bana bonkadzi musinde mudla ndilo ingompela mose.
174.    Ngezwe nkulu usina nunguna kene nunguna usina nkulu – Unnu wabapelegwa nebengha unobikila ani?
175.    Wazwibhaya ngela akabhata – Wanda elebeleka nezwita, kati bawuntjela nemawi ngemituzi.
176.    Wana damba udle uwane nkume ubuye nawo – Uswiswine mbunu dzedamba koga nkume ubuye nawo.
177.    Matenda dzangwa – Unnu unogwala kunoswika kunganda matsinga linda.
178.    Yatsamba dope yangwa –  Wawana bedla uswika unokola katatu wadlabo.
179.    Hhamba inonyila wakayisenga – Wakasenga zodliwa zwakayibva wabe nehhala idla.
180.    Hhandibilo katalala fumwa inohha nephongo – Unohinga busiku ngesikati koga awuto fuma, nluke fumwa immahha dzabva  kuNdzimu.
181.    Nditjebakadzi ngholo unambale, tjegandana ngholo unambale – Unnu usingapalalane nebannu betjikadzi.
182.    Pana mpululu pana busukwa – Bannu bepululudza balaldza.
183.    Bukukutu gwehannu gofa gulitola – Nnu unabuwolomwa mubazwadzi babe ana misi muhango.
184.    Zana uwa mbili – Lebeleka pakhuta wube unamatatabuko mbeli kwekhuta.
185.    Duntule untupo wezwitjaba kene njudzi dzose – Duntule inyunyi isingadliwe ngenjudzi zwitjaba zose.
186.    Hha mwana elilinyele yomfule muwumpe yiwuputi lemumaboko – Amwana elilila nkadzi mungha unolowa letjani unozwilambila iye.
187.    Mohhodza makumbo zwanja – Unnu watumwa ngono epotelaka nenlayo busimbe koga.
188.    Wazwibhaya nelaka senga – Unnu unonda enyeya kene enyepa panowikala unosungwa.
189.    Lebeleka ngekuyela njele – Ulebeleke semwana unatate name.
190.    Mbipo ayilapwe – Butjinyi aguto lapiwa kene lapika.
191.    Kunankadzi buta – Unkadzi wawunopiwa aliluhaba kukadza kukakula.
192.    Kofa bannu tjingombe kukasala (nnunnu) – Kofa balulami kukasala babulayi bebanu.
193.    Wasasadzila mpeno muwuku – Kwatumugwa bayisana bakalisa nnu usina zebe.
194.    Mwana wapundila – Mwana wakona kutjemegwa nebazwadzi.
195.    Bana bagongobogwa nebazwadzi babo – Bana batukiwa zwibva mbili nebazwadzi babo.
196.    Usizipise ndebo nelonga munyu njisa – Usipamidzile ndebo ngemanyepwa.
*197.    Wathama dembetembe ketane wabo kakambe – Waleba matama manyolo mundebo yakawoma zwingapa tjini?
198.    Simba lewobe ilonga – Masimba nemano ennu unanlandu basupi.
199.    Kuna bamazwidya hoba – Unnu ewana bannu belimundebo eswika enginila pakati kwayo.
200.    Kuna nda pakati mundebo – Bannu banoti ndebo yabapakati yozipa bakayinginila.
201.    Kunannu unoleba matama mafu muhango – Woyu ngewunonda edzwala lutitima muhango yose.
202.    Kuna gona lenkadzi kene nlume zwe – Unkadzai kene nlume unabuwolomwa gusina mano.
203.    Mbeba nji adzina mahwo – Bannu banjinji abana hanga kene wanana.
204.    Nyunyi dzemba ungompe dzonda luhanga kamwe kamwe – Bannu betsingane ntupo ungompela bano leba ndebo ingompela.
205.    Usitjuludze ntabentabe bundo – Usilakidze mwana ntjetjana zwipasi kwengubo.
206.    Wakanda nsumbe – Wakatumiwa eswika wogala tjatjose.
207.    Tjitjo ngetjawadla – Dla masimba awo utjatjila kene kuzwiwa mbili.
208.    Dzongeka kwevula kohula yengemala kwayo – Hhoba munzi inopela ngekuwanana kwabanu.
209.    Buta kabili – Akuna ngwa lamazwimba mbili kene njinjizo.
210.    Hhuba lingompela alitobodza nyama – Akuna ndebo mwe kagwala kunabubi mowolebeleka kakale.
211.    Meno matema kuti ntja ate seka – Unnu esekegwa ngezwita zwizwe.
212.    Seka nangwe tjita tjinokudla – Wuhwa nebannu muntuzi kunti balikusi kuko.
213.    Hwelela viya muka yobunjanga – Indebo isingazibwe ngholo kene makubo.
214.    Banodla hhiho lehowu – Nlume nenkadzi beska balimuhhalima.
215.    Walabwa ngefumwa – Wukangangwa.
216.    Hhowu ayitolemegwa namatanda ayo – Nnu ato lemegwa nezwinu zwengha uwe.
217.    Ndinkuzwa lubwa – Woyu ngewaka pfuwa mbwa njisa.
218.    Mpini unodla makwihha – Bannu begwa nzi wose nebana.
219.    Tazwiwila – Unnu enginila dzindebo dzikulekule naye.
220.    Galatidle milika tikulebe – Unnu unabunu gwenlomo mukati alimbulayi.
221.    Unohla hhalima lisina mmele – Ndewunohla nkwala wemele eti ngewehumba.
222.    Watema gwakatana – Wunyeya nnu wawugele naye.
223.    Mwana walilila nyele yemfute – Mwana walilila nkadzi atjintjetjana muwumpeni.
224.    Ingombe wubona buhwa – Unnu ewana madlo edla ekozwimbigwa.
225.    Mokomba nyoka nebanodzidla – Wuleba ndebo nebamwe mukati bekutjela matama.
226.    Inolila ntondo nlidzo ndiwo nghomana – Unnu eleba lebeswa se alinghayi bakati unonyepa.
227.    Hhinu hhinu mutjalibona – Nnu unobengwa etjila koga afa banonkumbula.
228.    Mosungila mbwa mimwise muti dzitemane – Mogwisanya bana bonkadzi.
229.    Tjikubwidze tjikulaye mano – Diya nnu lebeleka kose ngemano.
230.    Zana wuwa mbili – Awungina munanga uwe mbili uwo kutanga.
231.    Kuna nnu wake eyi magalile – Unnu wake egalila zodliwa mumizi nemumizana.
232.    Usilebe zwabamwe zwizwo wakabuta – Unnu unoda lebandebo dzemizi yabamwe koga dzidze akabuta.
233.    Buta kabili kene katatu – Bwata kabili kene katatuzwako.
234.    Unolima mahayivana – Unnu inolimalima lubaka gwapinda.
235.    Usifumule hampwa pakati kwabannu – Usilebe zwenzi uwo pakati kwabannu.
236.    Wudlu tjitjo banda unopinda kati hibava – Dlakuko wakasumbika banopinda basiyele njele.
237.    Unnu etama tjibili maswingo ebaka – Paparika atayiko ziba baka, gadzikana gamu.
238.    Ntonga umbeli unotjidza uhule – Unnu umbeli unotjidza banofulukila hule.
239.    Bemabhasikili bani mulimbeli towana mafulila – Bedzinjelimana yendani koga tomuwana mutota.
240.    Kukube nghayi – Mwana wemwana alinghayi elebeleka nakuku babe.
241.    Lafuma laba bhofu atjaziba makamu awe – Annu afuma atjina anya ngemakamu kene bengha uwe.
242.    Nyoka mmenyu ayitoyegwa ngegabi – Awuyela ngegabi isakafa ingakuluma, yakafa kuhini.
243.    Tigele nabo ntayiligwa – Unnu usakapfuwa, unolima, koga akazwala, etjila ngokumbila.
244.    Kunabannu banoyi nnukabapi – Unolela nnu, koga kakula kafuma atjakuziba.
245.    Mpini unodla makwihha – Nzi nkulunkulu bana befa kwake kuhingisiwa swimbo, hannu kubulawa baloyi.
246.    Zunguzika kwetobwe ateyiko wa kwalo – Handula zubuya kwensikana ateyiko akuda.
247.    Unolumiwa nemwizi uti ayina meno – Kunyalala kwenu kati mukati inyoka kene mbulayi.
248.    Pakafa nloyo zwebungwa, wakasalaponi – Nloyi newuna bumbwa banofa bose.
249.    Zwinu mukongwa – zwino hinganga muno banu banozwibona bose.
250.    Kolila nedzisina mmulu – Kolebeleka nebasanu bakalobogwa nolobogwa bose.
251.    Bohwelela kwenga azwadzi yehhuba – Unu unozanisa dope bamwe belima
252.    Mogwila sundi inyama yaponi – Banu bgwila nkadzi tjisingapela.
253.    Leba zwibuya kopinda n’ganga inolapa – Lebeleka zubuyanana kodzima buhongola.
254.    Wasudza makuku ngawalibulaya wamena makuse lowosinila – Kene nu akukwibila zwinu munzi koga utjila unowosinila.
255.    Usungilila mbwa mubhadza – Wupa mwana nghingo usakawunlizana.
256.    Nyepi unawawunyepela – Unnu unoleba tjabudziwa ngomwe.
257.    Kunawuluba yewoto munzi – Kobviwa hhoba ihhele muzi ngentha yabannu.
258.    Bannu banohaka ngholo wemwizana – Botate behaka ngubo dzebakadzi bebana.
259.    Zila yamela hanje – Unu wahanduka kwanonda ngentha yobusimbe.
260.    Ndani hha anyimi – Unnu edanilila bamwe zodliwa koga edla.
261.    Mwembwe adzi yazwagwa inalutoba – Inotodza tate name.
262.    Kunanlidzonlidzo hhuba lahwa – Unsikana nembisana mumatenjana.
263.    Kutundila pavu ndibuwe dula – Mwana wakalegwa butete.
264.    Matukuta embwa anopelela mubukuse – Imbwa yabulaya muka inowopiwa makuse koga.
265.    Mbwa inotjemegwa itjanya – Mwana unotjemegwa atjintjetjana.
266.    Mokobo kofa akalangana – Bannu banokunda tjita ngowanana
267.    Makhungubo manji anokunda nyoka – Bannu bakabhatana banokunda zwita.
268.    Wosikadzi funyani balongo bapinde – Bobawosi lawulani nzi balongo batangise hinga munzi.
269.    Zwiseko ngezwembeba nedube – Bahayi banosekana boga.
270.    lebelekani tjinyayi – Lebelekani kumatula ndebo dzenyu.
271.    Kunatjinyebenyebe mudembwe ngubhe – Bannu benyeyana mungumba bamwe balipahhe.
272.    Tjihubanana buya ngeno ntuzintuzi kanlondo – Bulengwe ndani kanlondo butjenjebvu buyani ngeno.
273.    Mpepe unowopfupfula bakanlondo bafa – Hango inoinila bakanlondo bamilika mubugalo.
274.    Kunandingilila lupudzi – Ihhala yazwalila pangha.
275.    Wapeleka mbulu kumwina – Unnu watumwa pedlo nakanyi kwensikana eswika webaka.
276.    Ndiyenda anenegwa abuya nanenegwa – Ivula ayanisa tolila ayanda viki yose tolila.
277.    Ngelasabhitu – Ndzimu unohandudzanya hango iye yega.
278.    Ikole tjevula – Unnu eswika bannu bakasola.
279.    Bana bonkadzi banokwamulilana ngholo wemaho – Banu banozwagwa ngenu ngompela banofaka kamwe kamwe.
280.    Ndume ayina mahwe inamahwe ihadzi – Nnu unangha unkadzi nlume anangha.
281.    Ipulu kuzwilisa – Unnu unozwihingila ezwidlisa kakale.
282.    Unoguta tjinkwa – Unnu unodla zodliwa epaladza sewuku.
283.    Mabinde anobindana – Bana benkadzi begwa kwetjabo.
284.    Usilebe zwabamwe zwizo wakabuta – Usilebe zwabamwe zwizo zwiligele pasi.
285.    Bukamu igaswa gohhadzisiwa ngemadlo – Muti mulebeleka pangha ntome mudla.
286.    Wakapinda dzakahhungwane dzikamiwa – Unnu wakahangana bulubi usingazibwe tjanoleba.
287.    Ubhangatjeke mpanga wetjikalanga – Unnu unonda etjela ndebo dzemizi ebwilila nadzozwe.
288.    Dentje unnu – Bannu begwa mwe katihhila pawola kopela.
289.    Ndintumbu njelegwa – Unnu unodla singahalawule edla zodliwa zose koga.
290.    Kuna gumbo ntswayilo – Unnu watumiwa emilika enda tjatjose.
291.    Badzinge dzingani mwana tiyende – Nnu bhabhamwana tiyende.
292.    Gamu gulu ngelaka mayi lakatate ngelebanji – Bukamu gwabome agutopela gwabotate gopela.
293.    Ntumwa ana mbonje – Watumwa ananlandu.
294.    Mwandabula ngewembizi wakakambe a! – Bhanti buya ngelembizi lekakambe undzwa koga.
295.    Ntonga umbeli unotjidza uhule – Wafuluka kutanga unonobigila magalo bahule.
296.    Usifumule aphwa – Usilebe zwinu zwenzi uwo.
297.    Tjibwe tjolemela bahule bapedlo betamba natjo – He unolawula bakule naye koga bapedlo banowunkulila.
298.    Banogwila nyama isina fupa – Banogwila bukadzi gonkadzi.
299.    Usilingile mwe muvula – Usiyeyise mwe
300.    Kuna tjinda nanswata – Unnu unonda ngedzindebo.
301.    Pana busi pana moto – Nzi unobongwa ngebusi kene moto.
302.    Sumbo lume dzogumulana – Balume babili belala nhobo, bgubo dzingompela.
303.    Nyoka ikule ayitoyegwa ngegabi – Usigale tafula nebafumi.
304.    Ndakomba nyoka nebanodzidla – Uleba ndebo nebamwe zwibuya, bemilka bekutengesa.
305.    Unsengi webanu mudzindebo – Unnu unotengesa bamwe ngendebo
306.    Mpula moto munzi – Unnu unonyaladza hhoba kene angula bannu begwa.
307.    Makubunganya wabanu kene zwinu zose zwehango kene zwenzi – Unkubunganyi wabannu kene zwakyipa nezwakanaka.
308.    Kunansugwa wolubwa – Unnu wkongwa zwitila ekotungamigwa nebamwe pangha uwe.
309.    Kugala kumalanga wugala pehhugwi kwatiswi – Unnu egala akateswa dzimbambo dzamakukuta.
310.    Kwababhilimanyondo – Indebo isingazibwe mabvililo pakati kene ngholo.
311.    Tjaba tjisene sene – Ingwa yatate name nebana bose.
312.    Tundutundu tjayenda luseloselo – igwendo gwefulayimatjina.
313.    Nlapi wembwilenge wakayigwala – Unnu wakagwala mbwile, ndiye unozibayilapa.
314.    Tjononoka wangwa kula tjowokula lini – Unnu wabe asima mwana, kabva ewana mwana, kwasla kula koga.
315.    Unolobela nuzi munlomo – Unnu emuka etobela ntuzi wengumba ngetha yobusimbe.
316.    Sumbo lume haba ukubika – Unnu usina nkadzi ngahinge etenga wuku mbudzi ngombe mari ebiga.
317.    Ndanonkadzi wemwe masimba malabe – Unnu ezanisa masimba awe mungha kene nkadzi watjilibilibi.
318.    Hhilibo lanzinda lovuna lema – Nghingo wabannu banjinji awutolema..
319.    Tjin’ganga tjenzi tjoguta ngokukula dzihhali – N’ganga yemizi ipedlo inowana mari munabagele nayo.
320.    Yeyi imi ndimitsibha – Indebo yekombo komba isingalebwe nentaya.
321.    Kunannu unoyi tjibundi neluselo – Unnu unonda alihule kwehhadzi kene muntuzi ugele hhadzi koga.
322.    Mbudzana inokumbula knyi ngosunugwa – Unnu uswika muhango yasingazwagwe zubuyanana, nsi adziyila unobwilila kanyi kwabo.
323.    Nkadzi idanda unopinda unozunguza – Nnu wetjikadzi pamwe nepamwe unolebesiwa ngebetjilume banopinda.
324.    Kuna batsitsi bedzindebo – Bannu bawola betsamba ndebo dzemizi yabo kuti dzisibhudile pahhe.
325.    Kuna ndzumi kene babvumile bekudzimu – Bannu banogalabwe kuNdzimu kene batobeli bedama loNdzimu.
326.    Tjamuka ngetjembwa – Tjamuka ngetjembwa hhan eyima ubulaya muka wulu kene nukunu.
327.    Bhanga yawawana – Hha ulipakhuta panlandu nnu atugwa tolatjadfusiwa.
kuna bomposela kule – Kobviwa meho ngobe anobona zwikule.
328.    Kuna tjikanga (tegwi) kene nyama – Unnu unosenga wobhodo dzen’ganga.
329.    Kuna kudidi ntanga kungwa – Kobviwa nnu etangigwa muvula ngentuzi uwe.
330.    Kwahangana bhulu namawila – Bannu babili basina zebe kene tebama kene mamo.
331.    Tjilambo bhuzwa tjayo tjizwibonegwa – Unnu unolamba lumwa zebe koga unobona ngemalopa kene banga.
332.    Kuna mahla kwala – Unnu engina mugwizi gungisa vula elamba kangina kasengwa.
333.    Tjipana uwo atjitoyemugwa – Awatjiyemula nowongingwa ngemeya mbi ukayeta mbipo.
334.    Mwana ndizwagwa banji – Mwana unozwagwa kaTate nakaMayi, kabasekulu kadzina katate.
335.    Wabhata gulu ngelile – Indebo dzimunzi disingabhudile kuhhe.
336.    Tjakafumuka mbeba matenga – Gala nenkadzi akakwegula mihingo iye yakanaka.
337.    Londolodza ntamba uwa luzipo kene ntobwe – Gala nonkadzi kakwegula mihingo iye yakanaka.
338.    Mwezi kumba tiwane busebo – Pakumba mwezi kobulawa mbudzi kene wuku.
339.    Zebe ngembili – Lobola bakadzi babe babili.
340.    Swimbo ngembili – Lobola bakadzi babe babili.
341.    Azwadzi lobogwa nami ndilobole – Palobogwa azwadzi yetjikadzi wetjilume wawana malobolo.
342.    Senga ndizwikhige mitolo kikulu ngeyabo kwame – Unnu eleba ndebo dzenzi uwe asinga dane bakwinya.
343.    Leba tjomwe wulabila – Ndebo yomwe usiyisenge sayipapo.
344.    Bala mwizi dzakule wubala makukuta – Kobviwa nnu eti ndina mbudzi n’gombe, kati dzakafa mupalo.
345.    Kuna bonlanda hha demwe – Balanda bahe pakhuta kene lubahhe gwahe.
346.    Kuna babulutani bendebo – Bannu banowwilila ndebo pakhuta.
347.    Mbvukudzi yennu – Mmaladzi yennu kakale ngwisanyi wennu.
348.    Tamati wapeswa Dube – Bhika tiyiya peswa Dube.
349.    Dla gola wundla manga – Nyunyi inoyigola imwe inamafupa abotate gulugulu nabokukugulu.
350.    Lukuta gwesimbe unlomo – Nnu wesimbe tuta nlomo mukulebeleka koga, hinga atepo.
351.    Mbwa kotata dzonlebesi – Unnu unabunyambi golebeleka, zwiyeto kene hinga kusina nyala.
352.    Usibhabhe mwana tjibhembhehha – Unnu unobhabha mwana asina mbeleko.
353.    Usilebe setjipa mwina – Unnu unoleba bungwa bamwe bedzebewuwana bewunsunga.
354.    N’gombe komusiwa inomuka – Nnu kotidziwa unozwibhatsa.
355.    Towoboka dzabuya – Unnu wandakunghingo tobona ngezizwalo zwizwe.
356.    Waswika mapatokadzi – Woya unnu wakabumbiwasennu kadzi mapato awe.
357.    Bagwatimo bvaponi paminnanga yabatjenjebvu – Iwe wabvayi pakati kwebafumi batjentjebvu iwe ulindziyili.
358.    Taswa wuzwitaswa bunji betaswa bokakambe – Unnu unotaswa hhama dzidze ngobe aska pfuwa bokakambe muzi uwe.
359.    Maphuthuma kalungehaba, mihha sungwaha, kadzaha, mndambeli – Mano malebeswa anobva kunabommihha, sungwaha,kadzaha kumbudzi kene mndambeli.
360.    Unodziya moto ngebusi – Unnu walegwa kene mwana wakalegwa nakuku babe.
361.    Buzambubuzambu gowanisa n’gombe – Hinga magalo nemagalo akasiyana kopa mano otenga n’gombe.
362.    Nnutana wenhotjena wakasa bannu pitsi isina ndinayo – Bannu banjinji bakatolegwa mano ndiBusukwa.
363.    Basikana babuya zwilayilo zwabahhuha – Basikana banamazwibhato banopedza belobogwa ngebahhuha.
364.    Hango inonda nkuha – Bannu ngemihingo yabo boyenda sedutu kene tjampupudze mubutjilo.
365.    Nyunyi mbili inozwiba manlembe tjotamba kwabvila – Nnu wakatjenjela ntome unohanganya vula nenkaka wakatebama kunyala zwe.
366.    Tihha kobva pasisila – Tangisa nghingo wakabiga moyo kudze unopedza usina mangoni.
367.    Nlumehutji – Nlume webakadzi kene ntobeli webakadzi mubutjilo gugwe gose.
368.    Sikalala ngetjakupisa – Tolani bakadzi mabhuzwa kene ngemiha.
369.    Zila inobhuzwiwa kunabambeli – Mano anobhuzwiwa kudziwola dzimbeli kuko.
370.    Kwake kunantunu unobvuma gumbo – Ihango yake ilihhele basikana pedlo nebahhuhha.
371.    Bakatjehha nampamo zanani mutjebuka bana wuluba yenzi injisa – Botate nabome lebani dzindebo dzimwe muhlonipha bana.
372.    Kwaswika hhalima dombo – Indebo inginigwa nebetjikadzi.
373.    Sudzi linamweni walo – Bupombwe gunamweni wago.
374.    Kuna nzekulu tjibvi – Kobviwa nzekulu wobubili pangha.
375.    Kolila nedzisina mmulu – Kolebeleka nebasina miha kene basaka bhika.
376.    Kuna mbvulunga moto – Bannu banopaladza ndebo pakhutha belebela ntome.
377.    Kunabo phwephwe – Bannu banonda beleba manyepwa muhango.
378.    Kuna ntshelela pedlo – Unnu unohinga eziba ngha uwe kene bana babe.
379.    Tjaba tjimile ngepfudzi – Indebo yaswipa ngha bannu basaka langa matama.
380.    Bukamu igaswa gohhadzisiwa ngodla – Bannu banowanana ndebo ntome bedla beseba bengwa.
381.    Kuna bukamu gusinga swike tjilimo, hhihha, mbaba – Bannu banabukwinya gonyeyana kene gwemanyepwa.
382.    Bunnu bunnu gweni hhazwadzi ilamba bannu – Unnu ukusi kwenyu emupa zwimanga busukwa mangwana emubulaya.
383.    Kuna bobankambutjigwa nkombe unambutja – Bannu banonda benginila dzindebo dzemizi bemuka besungwa.
384.    Kuna seka nangwe – Unoseka netjita tjinokubulaya.
385.    Kunabo galatidle milika tikulebe – Kunabannu banabunnu gonlomo mukati kulikuhabahaba.
386.    Mpotelekwa anna mano – Unnu ehwa aligele nluzi nembava, tjimuka esungwa.
387.    Towo tobela zila yabakwa – Towogala butjilo gunonga gwabakwa mumano.
388.    Tebe tebe zina ndikupe n’gombe – Iwe bvuma kuhingila nkadzi buta, nlongo buta, akulangwawo.
389.    Tjamba tomwana unkadzi – Banotanga ngematenjana banopedza ngotolana.
390.    Mpombono liwe gwanga – Unnu unopombonola mano akalukiwe ngebekhutha.
391.    Wwola unotsamba nyoka akayilinga – Unnu unotsamab malebeswa ngemanyepwa.
392.    Tjilipililo tjembwa ungholo wayo – Unnu etjemegwa ngebannu elamba, unowodza kabhakhwa ngomweni wonzi.
*393.    Ntakula ntakula tjidlo tjengha wabo – Unnu ehinga nghingo tjakabe tjitiwa nameyabe natatebabe.
394.    Molinda ntobwe sindi dzikadla – Ugele nenkadzi munzi kati unatjamba tjitje muhango.
395.    Wamimila wahla – Unnu unokongwa nenzi uwe unodana bamwe bakawuntjidza.
396.    Nlisi wemwizi unodla mapesu adzo – Unnu eyatula milandu munzi nkulu imwe mari ngeyiye.
397.    Usitotomose mulu ngedebwana – Annu ekunda kusingange ndebo iwe unghingebo ngekunyalala.
398.    Kunapisa ndikudzimise – Unnu unokugwisanya nebannu koga yabe ndebo unotihha.
399.    Munyu wawana nebukilo – Mwana atumiwa kawana bakwinya muzila wozana zwe.
*400.    Mapudzi akawila basina hhali – Bannu baswikigwa ngemmaho, nnungulu, matobwe, bakagala zwabo.
401.    Nlume kusafila n’gombe unofila nkadzi – Nlume unofila n’gombe, mbudzi kene lobola nkadzi.
*402.    Muside nyeza mukahema nti wadzigele – Muside basikana muahema bazwadzi babo.
403.    Kowodza danda yaka lufu ayina zebe – Annu akazwingwa ngolufu atowa unowangowa koga.
*404.    Usihhulile bhofu hhubwana – Usidiye nnu ntjetjana mano ebuwola unodakala etjinya zwinu.
405.    Balubidzi lumbidzani – Batendi kudzani, hongohhelani, muthute zina laYahwe upehhugwi.
406.    Moyo nlefu unadlisa mafuta – Kuwilila nogadzikana, notebama pabazwadzi kopammahha dzoNdimu.
407.    Boyimiyimi anditoyago bo poni? – Kobviwa bannu kene nnu uhhele buwwolomwa (khani).
408.    Ndogwila makuwu nennungu – Unnu unobe egwalilo fa kene pakati napakati kobupenyu nelufu.
409.    Tjilayilayi hhatji lahe – Unghuhha nembisana pabanohangana abatolahana.
410.    Tjembwa tjayo ngetje yinayina hhayi galentuzi seyina tjayo – Mbwa ayitolindila tjabikwa, koga inonda miha yose muzi.
*411.    Gamu gulu ngelaka mayi lakatatyi ngelebanji – Ama ngeyabomayi banotobedza panabome ban’gompela.
412.    Mosungila mbwa mubhadza – Wusengesa bana ndebo dzewola muzi beni baliyapo.
413.    Motisukisa debwe nhoma kadla nami – Bannu besuka makukuta embudzi dzabasakadla.
414.    Tjanlidzo nlidzo ngetjenhanha nonsikana – Tjinyebe nyebe ngetjonsikana nohhuhha mumatenjana.
415.    Kwebela bhofu muzila nanga ndeyalo – Tjintu tjenha tjozibwa ngebeni bawo.
416.    Akutobe ngempale hhaba mudula – Lunyeyo gunjisa gozwala hhoba nelufu munzi.
417.    Kwaba newuluba yewoto muzi – Ingwa yebana natate name munzi.
418.    Tjako ngetjako lupiwa gwehumba – Ndzimu wehumba awuna hhoba.
419.    Yabona mayi ikalila – Unnu ehaka mbudzi iye ekohangana nayo ngelutjayo pavula.
420.    Walamba hhamba walamba neto yayo – Walamba nsikana pamwe nebazwadzi nenzi wabo wose.
421.    Bannu bagutana kene sulilana hambhwa – Bannu wilana hambwa nengezwilebo zwabo zwabo zose.
422.    Kuna mwina tjigu – Unnu unoleba ndebo isina nneswi.
423.    Tjaba tjimonga mavu – Pahangana butji makuba, mavu nemahhana.
424.    Mala yasiya balondi – Unnu wabe elapiwa ngen’ganga ebva efa.
425.    Bomahla nkwala bahomanana mulufu – Bannu banohla abatogala bekubala kene befa.
426.    Boyimi anditoyago – Unnu uhhele buhholomwa zodliwa zwejele.
427.    Letja mvimi agwe nembwa iye – Unnu unozwidanila dzindebo muwunletjeni.
428.    Ungali wetuka bakoma – Bannu bakabe behoka matoko, bebva ipapo bengina muhaka.
429.    Hwehhu yatswa nlidzo – Nyambi yakongwa lebeleka kene hoba dzinjimbo.
430.    Zwengha zozibwa newuna ngha bo – Nnu usina nkadzi angazibe zwemiha yabana bakadzi.
431.    Zwimunnele zwobongwa muntovudzo – Zwimumavu zwobongwa muvula yontomvudzo kene yana.
432.    Nnu bakamwe ngeye vula, vula ngeyana kabili – Vula yolima ngeyana kabili.
433.    Watema gwawakatana – Unnu unonda ehoka dzindebo mumizi.
434.    Leba tjemwe wulabila – Wa ndebo dzemizi usiye ipapo.
435.    Nlomo unotjuluka gwizi gulihhele – Unnu ebala zwiseli yegwizi iye asatjuluka.
436.    Simba zwele ayina bukusi bubuya – Nnu alinzwele mbili nezwibaki zogala alipakati kobubuya.
437.    Hhamba inonyila wakayisenga – Nlisi wembwizi unodla mapesu adzo nembhabhi womwana unodla ipapo.
438.    Nlapi wembwile ndewaka yigwala – Kanjinji bannu ntolo bakabe belapa ngele dzabatongogwala.
439.    Humba lume dzozibwa nebanadzo – Bannu bana botategulu bana (matala) ndibo, bano ziba humba lume.
440.    Tjiboko tjomfi tjopakula kamwe – Nnundu yennu wasiya bengha inopalala, amusayitjengeta zubuyanana.
441.    Tjonoka wangwa kula akutoyitjowo kula lini – Mwana unotola hhana kadzi yemimwedzi apa azwagwa unolibilidza.
442.    Wabhata mwana wedundule – Unnu notanga ludzi guna (sikho) asingalapike bhelelo ndiwe nebana.
443.    Kwaswika nstheka buhwa – Ngombe ndidzo ntsheka buhwa.
444.    Mwana iwoyu watshipundila – Mwana iwoyu wakula bukadzi kene bulume.
445.    Unonda nkuha – Unnu unoleba ndebo ekwebela kubuzwali gugwe.
446.    Wadila mavu ntakula bamwe basipo – Waleba ndebo yangha bamwe bongha basipo.
447.    Isweswa dzabanji – Unnu ekongwa lebeleka lebeswa kaleba madana pakhuta.
448.    Usilebe zwabamwe zwizwo wakabuta – Unnu unoda leba ndebo dzabamwe didze akabuta.
449.    Hhanya ngewuna wuku unannilili unankono uwe – Unnu wakazwala koga usakazwala unotemelela pasi .
450.    Upadanga upawwi awunogala akateswa mababo – Nnu ukumatanga unogala anambambo dzinobamba makukuta.
451.    Balumbila, baninjikali, banipakala, bose bose banohwanya hhamba ikaminama – Butjenjebvu gwabatatu gobusiku gulefu lefu gopiza sereza.
452.    Makakatsangwa – Bannu bekwebelana wuku mbudzi, ngombe, kakambe, minda.
453.    Kunangwani gwapo tjamba tjebhofu – Unnu webhofu awana hhama iyeyongha unowobhuzwa kene leba ndebo dzongha.
454.    Yeyi ndebo ngeyekombo kombo – Kobviwa ndebo yebana benkadzi.
455.    Kuna ndebo yefupe phwe – Indebo yakahandukila kubalebi bayo.
456.    Nyama tekwi wombele dzoyinopalula hhali – Nkadzi asingakude unokubulaya kene kakutihha.
457.    Kuna n’ganga matungugwa – Kubviwa n’ganga inondayakasenga nhabo kene makobhodo anamiti.
458.    Tokwiya nyemba ngemmahha – Kudziyila kondila mbeli.
459.    Mwana atozwaligwa pabannu – Ndebo yengha ayitolebegwa pagubungano.
460.    Nnuka bapi – Unnu unonyatsa kene esola bazwadzi.
461.    Yega wakakama tjin’gombe tjimwe zwina bannu kakama mbili – Unnu unankadzi un’gompela, kati banji bana babili kene banji.
462.    Mukatinde yawoza ntanda – Unnu wakapfuwa bannu muzi hha emuka busiku unobamusa.
463.    Ndono lalaponike yawoza mweni wegwendo – Unnu usina lebeswa ngegwendo panonolala.
464.    Ntshiyintshiyi inolila ntondolo – Ndebo yonnu ntjetjana hhayitobhatsa.
465.    Dibula ntibula hhana lisina mayi natatayi – Kobva mwana usina mayi natatayi nakuku nabatategulu.
466.    Bhundu mubususu – Unnu unozana nebatjetjana pawunli.
467.    Ganyu gukatulo bhikwa ngewuna hhali – Unnu unangholo wakawoma mudzi ndebo kene unankani.
468.    Kukubandabanda – Unnu unotsamba ndebo pakhutha ehla leba lebeswakulileba pabannu.
469.    Nkulu galila bana – Unnu unodiya batjetjana bakapinda kukahha bamwe kakale.
470.    Kuna bophembwe – Bannu banodanda benyepa mumizi.
471.    Whoyu ndigunda mbaba – Unnu usingahle mbaba kene wila mbaba kupota.