Kalanga

TjiKalanga atjitotukana, atjitotolikiwa

Updated: December 4, 2015

Ndi Ntando Dumani

Andite ndili mhihha yendebo kakale andina luzibo gungapani nekwebuKalanga, tjiKalanga nebaKalanga koga ndotongo zwibhuzwa kuti apa kuyi tjiKalanga (lulimi) kobviwani. Mumwa luzibo gwetjiKalanga kuna zwinthonithoni zwibili zwandino haka gadzika ndebo yangu kube idzo mbviwa dzakasenga ndebo yangu. Tjekutanga ndetjinoti, ‘TjiKalanga atjitotukana’ netjinoti, ‘TjiKalanga atjitotolikiwa’

TjiKalanga lulimi gusingatole leba matama anonga masapa setukana, tjiKalanga atjitopoteleka tjoleba tjinhu sekwa tjili itjo ndizo uwana kuna kungulupesa linoti,‘Usikudze bhutu nemakuse’ mudzimwe njudzi ndebo yakafanana nayeyi ingatogwa setukana koga ke mutjiKalanga atelili sapa. Nebanhutana abatosa nhu waleba ndebo yakajali nlandu pakhutha, izila yetjenesa ndebo sekwa ili iyo kudza kusisale kuna usingawhisise kuti nogwisa tini. Ndizo ke tjiKalanga atjitotukana, tjinahaya koga. Pahaya ke baKalanga nobe waswika ene nhu wakhona apa aleba haya atobva kati ndabe ndizana zwangu kene kakumbila zwibhatigwa nekuti akuna tja atjinya. Hingisiwa kwemasapa  mutjiKalanga kukabili, kuna tukana ne tukila. Tukana kobviwa nhu wakudana sapa kene tjibvambili sekuti, tjakati tjitjo apo nhu unobe akutuka tjose nekukhutha ungayenda akatugwa nlandu kalipa nhu unoti ‘mapato awo‘ wakutuka. Tukila kobviwa nhu edana sapa kene tjimbambili tjetjimwe tjinhu koga etuka iwe sekuti nhu ati tjakati tjembgwakene tjakati tjamayi. Apa nhu eti ‘mapato embgwa’ kene eti n’holo wa mayi’ unobe esakutuka koga atukila. Ngono tukila bo iko kungabe nlandu kunda nekuti watukila utini. Kudza ubone kuti ikoku kulebeswa, utongo whilila matama enjimbo dzendazula nedzemayile ndiko kwawunowha kuti ndoleba nekweni.

Imwe mbviwa yandabhata ndibamba ndebo iyeyi nde inoti, ‘TjiKalanga atjitotolikiwa’ apa kobviwa kuti tjiKalanga tjoleba tjepedza kukasihakike tolikiwa. Luzibo nebutjenjebvu gwemawhi etjiKalanga kwakakola koga ke pagunolebgwa kene kuli ‘Kungulupeswa akuhaka tolikiwa’ Apa nhu eti ‘ Hibgwa nyolo ndilo mpedzi wezwitoba’ nekene wabe usingazibe kuti kuna kungulupesa lakajalo koga apa uwa ndebo yakajali ilebgwa awutjahwa uhaka tolikigwa nekuti inobe yapedza nogala wazwiwhila kuti kungabe ulebgwa nekweni.

Ndowobe ndindila mbeli ndikwala nekweluzibo nyana guhomanana gwandaka tjiziwa bo ndikakobegwa nabatategulu nakuku bangu nebamwe banhutana bebuKalanga. Kana imi ndakakudzi nakuku ngono andite ndili, ‘tundila muvu tibuwise matula!’

events

There is no events